آشنایی با دانه های روغنی

دانه های روغنی چیست؟

روغن دانه‌های روغنی با استفاده از دستگاه‌های روغن گیری استخراج می‌شود و از باارزش‌ترین منبع پروتئینی برای بدن محسوب می‌شوند. حتی بقایای این دانه‌ها بعد از روغن‌کشی نیز قابل استفاده است. از طرفی باید بدانید که کمترین ناخالصی در دانه‌های روغنی در کیفیت روغن به‌دست آمده از آن بسیار تاثیرگذار است؛ بنابراین پرورش‌دهندگان این دانه‌ها باید دقت لازم و کافی درباره پرورش آن‌ها را به کار گیرند تا خواص دارویی دانه‌های روغنی حفظ شود.
دانه‌های روغنی به طور خاص برای تقویت سیستم ایمنی بدن مفید هستند. این دانه‌ها امروزه به شکل روغن هم فرآوری می‌شوند. دانه‌های روغنی به طور کلی بخشی از خشکبار و آجیل به حساب می‌آیند. منظور از خشکبار دسته‌ای از میوه‌های خشک شده و برخی مغز دانه‌های هستند که به روش‌های مختلفی استفاده می‌شوند. خشکبار شامل پسته، بادام، فندق، گردو، کشمش، کشمش سبز، برگه زردآلو، برگه آلو، برگه آلوچه، برگه آلبالو، خرما، انجیر خشک و… است.

دانه‌های روغنی، دانه‌هایی غنی از پروتئین، فیبر و ویتامین هستند که روغن‌های حاصل از آن به دلیل خواص و فوایدی که دارند معمولا دارای قیمتی گران‌تر از روغن‌های حیوانی هستند. این دانه‌ها به منظور استخراج روغن پرورش می‌یابد و جایگزین شدن آن‌ها در رژیم غذایی روزانه‌تان، می‌تواند زندگی سالم‌تری را برایتان ایجاد کند. از طرفی برای حفظ سلامتی و زیبایی طبیعی صورت و بدن یکی از بهترین راه‌ها؛ تغذیه مناسب و استفاده از روش‌های طبیعی یعنی استفاده از همین دانه‌های روغنی یا روغن ارگانیک آن‌ها است.

– دسته بندی سلامت روغن ها

از دیدگاه سلامت آدمی، روغن‌ها را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: مناسب، متوسط و مضر. روغن‌های بذر کتان، کلزا، سویا و زیتون در دسته اول جای می‌گیرند، روغن‌های آفتابگردان، ذرت و بادام‌زمینی متوسطند و روغن‌های پنبه‌دانه، نارگیل و پالم به علت میزان بالای چربی‌های اشباعی که دارند در دسته روغن‌های مضر جای می‌گیرند.البته توجه به این نکته مهم است که مصرف زیاد روغن‌های مفید هم سبب آسیب و مشکلات سلامتی می‌شود.

– نحوه استخراج  روغن

از روغن زیتون تا روغن کنجد، نحوه استخراج  روغن  اثر مستقیم بر چگونگی طعم روغن در غذا و میزان مواد مغذی دارد که می تواند آن را ارائه دهد. با استفاده از گرما برای استخراج روغن بیشتر از آن تولید می شود، اما گرما می تواند عطر و طعم روغن و کیفیت تغذیه را کاهش دهد. با استفاده از روش های کم حرارت، روغن  با کیفیت بالا تولید می شود، هرچند در مقادیر کمتر. دانه ها در داخل یک سیلندر قرار می گیرند که دارای یک مادون است  و با یک المنت مقداری حرارت میبیند تا کنجاله چیپسی و فاقد روغن میباشد و سوراخ های کوچک در پایین سیلندر اجازه می دهد روغن خارج شود.

دانه‌های روغنی خواص زیادی هم دارند و می‌توان آن‌ها را به صورت خام و پیش از روغن کشی استفاده کرد. سیاه‌دانه، شاه‌دانه، کنجد، تخمه‌ی آفتاب‌گردان، جوانه‌ی گندم و… تعدادی از این دانه‌ها هستند.
این دانه‌های منابع خوب پروتئین و فیبر هستند و می‌توان آن‌ها را جایگزین روغن‌های حیوانی کرد.
در ادامه به بررسی چند دانه‌ی مفید می‌پردازیم:

۱-دانه‌های کنجد

• این دانه‌های ریز و قهوه‌ای رنگ مدتی است که جای خود را در سفره‌ی ایرانیان یافته‌اند. دانه‌های کنجد از دیرباز روی نان‌های بربری و سنگک قرار داشتند، اما اکنون می‌توانید از کنجد بر روی سالاد، خوراک و حتی به عنوان ته‌دیگ استفاده کنید. دانه‌های کنجد دارای اسید‌های چرب مفید هستند که باعث کاهش کاسترول بد خون می‌شوند.

۲- شاه‌دانه

• هنگامی که نام شاهدانه به میان می‌آید، همه به یاد دوران تحصیل و مدرسه می‌افتند، آن زمانی که شاهدانه به عنوان یک میان وعده‌ی مغزی استفاده می‌شد. این دانه‌های کوچک منابع پروتئین و امگا سه هستند. بهتر است برای داشتن زندگی سالم‌تری همین امروز شاه‌دانه را وارد برنامه‌ی غذایی خود کنید.

۳-تخمه آفتابگردان

• آفتابگردان همراه با سویا، کلزا، پنبه‌دانه و بادام‌زمینی ازجمله مهم¬ترین گیاهان روغنی یک‌ساله است که کاشت آن از دیرباز بخش مهمی از کشاورزی کشورهای آسیایی را تشکیل داده است. از دیدگاه تغذیه، روغن آفتابگردان به دلیل داشتن مقادیر فراوانی از اسیدهای چرب اشباع‌نشده نظیر لینولئیک و اولئیک موردتوجه می¬باشد.روغن آفتابگردان از دانه‌های گل آفتابگردان حاصل می‌شود. این روغن منبع خوبی از اسیدهای چرب امگا ۶  (اسید لینولئیک) بوده که در تعادل با اسیدهای چرب امگا ۳ بسیار برای بدن مفید می‌باشد. همچنین روغن آفتابگردان دارای مقادیر بالایی از ویتامینE می‌باشد که در تقویت سیستم ایمنی به جهت مقابله با رادیکال‌های آزاد که از هوا، رژیم غذایی نامناسب استرس و… تولید می‌شود و کاهش التهاب و متعاقب آن کاهش بروز بیماری‌های مزمن از قبیل انواع سرطان‌ها، آرتریت روماتوئید و بیماری‌های قلبی موردتوجه است.

۴-دانه‌های زیره

• زیره یکی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی است و بهترین نوع آن هم در کرمان تولید می‌شود. دانه‌های زیره برای درمان اختلالات معده مفید هستند و برای تسکین آنفولانزا هم به کار می‌روند.

۵-روغن سویا 

• روغن سویا از دانه‌های سویا به دست می‌آید که از دیرباز در آسیای شرقی مورداستفاده بوده است. و در حال حاضر از روغن سویا به مقدار وسیع در محصولات صنایع غذایی آمریکا استفاده می‌شود. و منبع اصلی اسیدهای چرب امگا۳ در رژیم‌های غذایی آمریکایی است. سویا سرشار از ایزوفلاون‌هایی است که با دارا بودن اثرات ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی در پیشگیری از طیف وسیعی از سرطان‌ها و بیماری‌های قلبی – عروقی  موردتوجه محققان بوده‌است. ضمن اینکه پس از فرآیندهای استخراجی همچنان محتوای آنتی‌اکسیدانی آن حفظ می‌شود. همچنین اسیدهای چرب امگا ۳ موجود در این دانه علاوه بر اثرات مفید روی مغز و حافظه و پیشگیری از اختلالات شناختی در پیشبرد اثرات ضدالتهابی این روغن اثرگذار است. روغن سویا تنها چربی مورد تائید سازمان غذا و دارو آمریکا است که در فرمولاسیون‌های رژیم غذایی مورداستفاده در آی‌سی‌یو استفاده می‌شود.